Dünya’nın uydusu Ay, yaklaşık 3,476 km’lik çaplı bir gök cismidir. Kendisi bir ışık kaynağı olmamasına karşın, Güneş ışığını yüzeyinden yansıtır. Dünya’nın çevresinde bir turunu 29,5 günde tamamlar. Bu dönüşü sırasında Güneş’e göre konumu da değişir ve bu durum Ay’ın evreleri şeklinde ortaya çıkar.
Bu evrelerden “Yeni Ay”, görülebilir değildir. Çünkü bu evrede Ay, Güneş ile Dünya arasındadır ve dolayısıyla Ay’ın aydınlanan tarafı Dünya’dan görünmez. Ay Dünya’nın çevresinde turuna devam ettikçe evreler değişir ve bu evreler her ay tekrarlanır.
Dolunay evresinde Ay, Güneş’in batmasıyla doğar ve gece Güneş yeniden doğuncaya kadar gökyüzünde görünür. Ay’ın gece boyunca görünür olmasının nedeni, konum olarak Güneş’in tam karşısında olmasıdır. Bu özelliği, Ay’ın diğer evrelerine göre benzersizdir. Ayrıca, Dolunay evresi tutulmalar açısından da önem taşır.
AY TUTULMASI VE TÜRLERİ
Ay Tutulması bir gök olayıdır. Dünya ve Ay, diğer gezegenler gibi Güneş'ten aldıkları ışınları yansıtarak kendilerini gösterir. Ay Tutulması, Ay'ın Dünya'nın yörüngesine girmesi ile Güneş'ten aldığı parlaklığı yitirmesi sonucunda görülür. Ay, Dünya'nın çevresinde, Dünya ile birlikte Güneş'in çevresinde yörünge hareketini yaparken Dünya'nın ve Ay'ın Güneş'e dönük yüzleri aydınlık, diğer yüzleri karanlıktır.
Ay, Dünya'nın yörüngesine bağlı olarak Güneş’in çevresinde döner. Dünya da Güneş'in çevresinde hem kendi etrafında hem de Güneş'in yörüngesinde dönerek hareket eder. Bu sırada Dünya, yörünge hareketine bağlı olarak Ay ile Güneş arasında kalır. Böylece Güneş'ten aldığı ışınlar Dünya tarafından engellenen Ay'da Ay Tutulması olayı gerçekleşir.
Ay tutulması sadece Ay dolunay evresindeyken gerçekleşir. Dünya, Ay ile Güneş arasındayken gelen ışınları engeller ve arkasında bir gölge alanı oluşturur. Bu alan iç içe geçmiş iki koni şeklindedir. “Yarı Gölge Konisi (Penumbra)” olarak adlandırılan alanda Dünya, Güneş ışığını tamamen engelleyemez. “Tam Gölge Konisi (Umbral)” nde ise Güneş ışığı tamamen engellenir. Tutulmanın gerçekleşmesi için Ay’ın, Dünya’nın gölge alanlarından geçmesi gerekir.
Ay tutulması üç biçimde gerçekleşir:
1. Yarı Gölgeli Ay Tutulması:
Ay, Dünya’nın yarı gölge konisinden geçer Çok rahat gözlenemediği için genelde akademik düzeyde incelenir.
2. Parçalı Ay Tutulması:
Ay’ın bir kısmı Dünya’nın tam gölge konisinden geçer. Çıplak gözle tutulma rahatlıkla gözlenebilir.
3. Tam Ay Tutulması:
Ay, Dünya’nın tam gölge konisinden geçer. Ay tutulma sırasında kırmızı bir renk alır ve kolaylıkla gözlenir.
